Zadaniem wentylatora jest skuteczne odprowadzenie powietrza wewnętrznego, które uległo zanieczyszczeniu w pomieszczeniu (para wodna, zarodniki grzybów, zarodniki pleśni). Dobrze dobrany i poprawnie zainstalowany wentylator pomoże utrzymać odpowiednią jakość powietrza.

Wentylator - podstawa wentylacji mechanicznej

Praca wentylatora polega na wymuszaniu przepływu powietrza w wymaganym kierunku oraz z wymaganą wydajnością (określona ilość powietrza, która musi przepływać w jednostce czasu). Wentylator jest rodzajem sprężarki - zwiększa energię kinetyczną powietrza, czyli nadaje mu prędkość i wymusza jego ruch w określonym kierunku. Potrzebną energię wentylator pozyskuje dzięki pracy silnika elektrycznego, musi więc spełnić wymagania odpowiednie dla urządzeń elektrycznych. Przede wszystkim chodzi o stopień ochronności IP - wymagany stopień ochrony przed wodą wynosi 4 (wentylator jest chroniony przed wodą rozbryzgiwaną) lub 5 (wentylator jest chroniony przed struga wody). Wentylatory posiadają zabezpieczenia przed porażeniem drugiego stopnia, by nie było koniecznei dodatkowe uziemienie. Wentylatory można podzielić ze względu na lokalizację i na konstrukcję. Te dwa czynniki są zresztą ze sobą silnie powiązane. Przykładowo, wentylator kanałowy (przeznaczony do zamontowania w kanale okrągłym) powinien być wentylatorem, który przetłacza powietrze o dużym ciśnieniu. Takim wentylatorem jest wentylator odśrodkowy.

Ze względu na konstrukcję wyróżniamy:

- Wentylatory osiowe (śrubowe). Przeznaczone do przetłaczania powietrza o niskim ciśnieniu - stosowane są tam, gdzie powietrze ma krótką drogę do przebycia - jako wentylatory ścienne lub sufitowe. Powietrze, przepływając przez wentylator nie zmienia kierunku (płynie wzdłuż osi silnika).

- Wentylatory odśrodkowe (promieniowe). Ich zadaniem jest przetłaczanie dużej ilości powietrza o dużym ciśnieniu, dlatego sprawdzają się jako wentylatory kanałowe. Powietrze jest rozrzucane przez łopatki wirnika i kierowane do wylotu.

- Wentylatory o przepływie mieszanym nadają się szczególnie do długich kanałów wentylacyjnych o niewielkich spadkach.
Lokalizacja - zastosowanie Ze względu na zastosowanie i położenie (miejsce zamocowania) wentylatorów można wyróżnić nastepujące urzadzenia:

Wentylatory ścienno-sufitowe.

Wentylatory te montowane są bezpośrednio w ścianie lub w suficie i najczęściej są stosowane jako elementy wentylacji miejscowej. Zazwyczaj są urządzeniami o małej wydajności, mogą być bezpośrednio zasilane. Mogą stanowić uzupełnienie nie do końca sprawnej wentylacji grawitacyjnej, bez konieczności przebudowy całego systemu.

Wentylatory kanałowe.

Wentylatory instalowane są w kanałach (przewodach) okrągłych. Najczęściej są to wentylatory o dużej wydajności i mogą pracować zamiast wentylacji naturalnej - jest zresztą przewidziane, by zależnie od potrzeb wentylator można było włączać i wyłączać. Konstrukcja wentylatora sprawia, że jeśli jest wyłączony, wydajność powietrza płynącego grawitacyjnie praktycznie nie jest zmniejszona (czyli powietrze płynie prawie tak, jakby w kanale nie było żadnej przeszkody.).

Wentylatory dachowe.

Przewidziane są do montażu na wylotach przewodów wentylacyjnych na dachu. Ich zadaniem jest nie tylko wyciąganie powietrza z kanału, ale też wykorzystanie warunków panujących na zewnątrz (wiatr, temperatura) do zwiększenia efektywności wentylacji. Najczęściej stosowane są wentylatory kapeluszowe.Wentylatory wykonuje się najczęściej z tworzyw sztucznych: poliestrów, poliestrów wzmacnianych włóknem szklanym, poliamidów. Obudowy wykonywane są najczęściej ze stali nierdzewnej (blacha ocynkowana).

Ostrożnie, starannie... Należy pamiętać, że wentylatory powodują zasysanie z pomieszczenia powietrza. Dlatego należy bardzo ostrożnie planować instalowanie wentylatora:

- Wentylator powinien być jak najbardziej oddalony od wlotu powietrza (okno, drzwi, nawiewnik) oraz ulokowany jak najwyżej nad podłogą. Taki układ sprawia, że wentylator tłoczy na zewnątrz powietrze rzeczywiście "zużyte", a nie dopiero co nawiane przez elementy wentylacji nawiewnej.

- W pomieszczeniach, w których jest urządzenie z otwartą komorą spalania, nie powinno się stosować systemu wentylacji mechanicznej. W przeciwnym wypadku trzeba koniecznie zapewnić nawiew powietrza, które będzie równoważyć powietrze odprowadzane. W przeciwnym wypadku (powietrze jest z jednej strony tłoczone na zewnątrz, a z drugiej zużywane do spalania) ilość powietrza w pomieszczeniu może okazać się zbyt mała.

- Nie wolno podłączać wentylatora do przewodu spalinowego ani do przewodu wentylacyjnego o złej jakości.

- Temperatura w pomieszczeniu (czyli temperatura pracy wentylatora) nie powinna przekraczać 45°C, a w niektórych przypadkach 50°C.

- Nie należy instalować wentylatora bezpośrednio nad paleniskami lub grillami.

- Jeśli wentylator jest podłączany do przewodów dłuższych niż 1,5 m, skuteczną wentylację zapełni tylko wentylator odśrodkowy lub ewentualnie o przepływie mieszanym.

- Wentylator zamocowany w ścianie budynku powinien łączyć się z zewnętrzną kratką wentylacyjną za pomocą lekko nachylonego kanału.

- Jeśli kanały podłączone do wentylatora prowadzone są przez pomieszczenia nieogrzewane, muszą być zaizolowane (kanały pionowe poniżej teoretycznego miejsca skraplania, kanały poziome na całej długości i prowadzone z lekkim spadkiem w kierunku wylotu).

Łazienka i kuchnia

Pomieszczenia takie jak kuchnia lub łazienka wymagają specjalnych wentylatorów - dotyczy to przede wszystkim odpowiedniego zabezpieczenia przed dostaniem się wody.

Kuchnia

W kuchni stosowane sa okapy, które pozwalają na systematyczne usuwanie nadmiarowej pary wodnej powstałej podczas gotowania oraz cząstek powodującyh powstawanie nieprzyjemnych kuchennych zapachów. Aby okap można było zakwalifikować jako wentylator, musi on odprowadzać powietrze poza budynek przez osobny kanał wentylacyjny. Taki rodzaj okapu nosi nazwę wyciągu. Powietrze po pobraniu z pomieszczenia trafia na filtr tłuszczowy, a następnie kanałem wentylacyjnym usuwane jest z budynku. Trzeba jednak uważać - praca silnika okapu na najwyższych obrotach lub przez długi czas może spowodować zachwianie ciśnienia w pomieszczeniach. Aby tego uniknąć, należy zapewnić napływ świeżego powietrza w miejsce usuwanego. W skrajnych przypadkach bardzo intensywnie pracujący okap może doprowadzić do cofania się dymu z kominków otwartych czy zasysania powietrza przez otwory wentylacyjne.

Łazienka

Jak było powiedziane, wentylatory łazienkowe powinny mieć stopień zabezpieczenia przed wodą 5 (zabezpieczenie przed dostaniem się strugi wody). Oprócz tego powinny być zainstalowane w odległości 1,25 m od zasięgu ręki osoby kąpiącej się. Jeśli nie można uzyskać tej odległości, zezwala się na montaż wentylatora niskonapięciowego (12V) z transformatorem (jednak transformator musi znajdować się w przepisowej odległości 1,25 m) lub wentylatora kanałowego umieszczonego jak najdalej w kanale wentylacyjnym. Wentylatory łazienkowe powinny zapewniać 5 wymian powietrza na godzinę. Przykład. Łazienka o wymiarach 8 m2 i wysokości 2,5 m ma kubaturę 20 m3. Oznacza to, że wentylator musi mieć teoretyczną wydajność 100 m3/h (27,8 dm3/s). Wentylator łazienkowy może być wentylatorem ścienno-sufitowym lub kanałowym. Aby zwiększyć komfort korzystania z łazienki, wentylatory wyposaża się w klapkę zwrotną, zapobiegającą podmuchom zwrotnym powietrza; a coraz częściej w automatykę użytkową, która pozwala na sterowanie pracą wentylatora tak, by nie pracował w sposób ciągły:

- regulowane opóźnienie czasowe - wentylator musi być połączony z obwodem oświetleniowym. Jeśli oświetlenie (a tym samym wentylator) włącza się na czas krótszy niż zaprogramowany (zazwyczaj jest to ok. 2 min), to wyłączenie oświetlenia powoduje wyłączenie wentylatora. Jeśli ten czas jest dłuższy, po wyłączeniu oświetlenia wentylator pracuje przez określony (zaprogramowany) czas, czyli jest opóźniony czasowo względem oświetlenia;

- regulowany czujnik wilgotności - jeśli wilgotność w pomieszczeniu przekroczy ustalony poziom, wentylator będzie pracował tak długo, dopóki wilgotność nie ustali się na zadanym poziomie;

- czujnik obecności w pomieszczeniu - wentylator uruchamia się tylko wtedy, kiedy czujnik wykryje obecność osoby w pomieszczeniu, a przestanie działać po upływie określonego czasu od ostatniej zarejestrowanej zmiany;

- automatyczne żaluzje - regulują wielkość przepływu powietrza zależnie od parametrów powietrza w pomieszczeniu.
Wentylatory można też wyłączać i włączać ręcznie - najczęściej za pomocą specjalnego sznurka.